Robaczek świętojański, czyli świetlik – owad, który najczęściej pojawia się w letnie ciepłe noce i wygląda jak miniaturowe latające latarenki. Zachwyca nie tylko dzieci, ale i również dorosłych.
Świetliki owady
Chrząszcze, które emitują światło, należą do grupy świetlikowatych. Te latające światełka możne zaobserwować w Polsce najczęściej w zaroślach i lasach, zazwyczaj pojawiają się na przełomie wiosny i lata. Należą one tylko do jednego gatunku – iskrzyka. Jego samce zajmują się wydzielaniem w locie widzialnych dla ludzkiego oka świateł.
Z kolei samce drugiego świetlika, który również nazywany jest robaczkiem świętojańskim, emitują zbyt słabe światełko, by mogło być dostrzeżone przez ludzkie oko. Zarówno w przypadku jednego, jak i drugiego gatunku świecą również samice, które nie posiadają skrzydeł, siedząc na liściach niskich krzewów, ziół i w trawach, które najczęściej można spotkać na otwartych przestrzeniach (polanach, drogach i skrajach zadrzewień).
Robaczek świętojański wygląd
Samica iskrzyka ma tylko ok. 1 centymetra długości i swoim wyglądem znacznie bardziej przypomina chrząszcza niż swoją formę dorosłą. Jest niemal pozbawiona skrzydeł i posiada bardzo pękaty i jednocześnie jasny odwłok. Na jego 5 i 6 segmencie od spodniej części znajdują się latarenki, tworząc półprzezroczyste płytki, które umożliwiają emitowanie światła.
https://pixabay.com/pl
Jednak nie są to wszystkie elementy świetlne widoczne na pancerzu tego owada, ponieważ od 1 do 5 segmentu samica posiada możliwość rozpalenia punktów świetlnych również na bokach jej odwłoka. Młoda samica, która dopiero zaczyna wabić swojego partnera, zadziera koniec odwłoka i poruszając nim w różne strony, zaczyna rozjarzać całą iluminację. Z bliska, taki pokaz robi ogromny efekt i wręcz wzbudza zachwyt.
Długość życia świetlika
Niestety zarówno samica, jak i samiec iskrzyka nie cieszą się z reguły długim życiem, ponieważ najczęściej trwa ono ok.1 tygodnia. Samica po zapłodnieniu, znajduje odpowiednie miejsce w glebie i tam płytko składa swoje jaja, z których wykluwają się larwy, mogące przeżyć do 3 lat. W celu odpowiedniej egzystencji zazwyczaj wyszukują one w ściółce, bardzo małe ślimaki, które stanowią dla nich pożywienie.
Świetliki można również określić, jako ślimakożerne, czyli gastropodofagiczne. Warto wspomnieć, że larwy iskrzyków także posiadają tendencję do świecenia. Mają dwie małe latarenki w tylnej części ciała, przypominając trochę światła w samochodach, ale w przeciwieństwie do nich świecą na zielono.
Kiedy świeci świetlik?
W przypadku świetlika jego samice zaczynają zapalać swoje latarenki dopiero na początku lipca. Można je spotkać w bardzo podobnych miejscach, w jakich przebywają iskrzyki, mimo to bardzo rzadko te gatunki żyją wspólnie. Okres ich godów również nie jest identyczny, ponieważ w przypadku świetlika dzieje się to zaraz po wymarciu dorosłych osobników iskrzyka.
https://pixabay.com/pl
Dlatego wbrew temu co się mówi, w dniu św. Jana, świecą iskrzyki, a nie jak się potocznie uważa robaczki świętojańskie. W przeciwieństwie do samic iskrzyka – samice świetlików posiadają tendencję do wspinania się na rośliny i w ten sposób jeszcze intensywniejszego eksponowania swoich latarenek, które z kolei ograniczone są jedynie do trzech ostatnich segmentów odwłoka.
Robaczek świętojański – dlaczego świeci?
Sam proces świecenia jest nierzadko jednym z bardziej pasjonujących i wzbudzających zainteresowanie – procesów, które mają miejsce w świecie owadów. Narząd, który świeci, skonstruowany jest z warstwy komórek, które nazywane są fotocytami, umieszczone są na płytkach pancerza, które pozbawione są pigmentu. W celu wzmocnienia efektu świecenia – światło odbija się przez warstwę komórek, które dodatkowo posiadają kryształki kwasów moczowego.
Rahaël Dubois w 1885 r. rozpoczął badania nad tym niespotykanym u innych owadów procesem, które polegały na wyekstrahowaniu substancji świecącej z narządów świetlików, co pozwoliło na udowodnienie, że reakcja jest procesem utleniania katalizowanym przez lucyferazę.
